Diskriminacija u platama je prepoznata kao jedna od ključnih prepreka u postizanju jednakosti između muškaraca i žena. Naime, žene u Evropskoj uniji u prosjeku zarađuju 13% manje od svojih muških kolega, a rodna razlika u platama je tokom proteklih godina uglavnom ostala nepromijenjena.
Neravnoteža u plaćanju žena u odnosu na muškarce povećava rizik od siromaštva i doprinosi razlici u penzionim primanjima između muškaraca i žena, koja je 2018. godine u Evropskoj uniji iznosila cca 30%.
U cilju suzbijanja rodne razlike u zaradama, Evropski parlament je odobrio Direktivu o transparentnosti zarada (u nastavku: „Direktiva“), ističući potrebu za transparentnošću i jednakosti u zaradama, a Evropski savjet je 24. aprila 2023. godine objavio usvajanje novih pravila o transparentnosti zarada sadržanih u Direktivi.
Cilj Direktive
Pravila sadržana u Direktivi imaju za cilj da suzbiju postojeću razliku u zaradama između muškaraca i žena i osiguraju jednaku zaradu za jednaki rad, kao i povećaju transparentnost u zaradama, zahtijevajući od kompanija da otkriju informacije o svojim politikama zarade i rodnoj razlici u platama unutar svojih organizacija.
Diskriminacija žena u radnom okruženju je odavno aktuelno pitanje i ova Direktiva je značajan korak naprijed u cilju zaštite žena od diskriminacije, u dugotrajnoj borbi protiv rodne nejednakosti u zaradama, i pokazuje spremnost donosioca odluka za rješavanje ovog problema i implementaciju mjera koje promovišu pravičnost i jednakost na radnom mjestu.
Šta donosi Direktiva?
Pravila sadržana u Direktivi nalažu sljedeće:
Poslodavci moraju informisati potencijalne kandidate za posao o početnom nivou plate ili platnoj skali u samom oglasu za posao ili prije intervjua;
Poslodavci ne smiju tražiti od budućih zaposlenih informacije o njihovoj prethodnoj zaradi;
Zaposleni imaju pravo da od poslodavca zatraže informacije o njihovom individualnom nivou plate i prosječnom nivou plate razloženom prema polu, za kategorije zaposlenih koji obavljaju isti posao ili posao jednake vrijednosti;
Poslodavac koji ima više od 250 zaposlenih ima obavezu da godišnje izvještava o rodnoj razlici u platama u okviru svoje organizacije;
Poslodavac koji ima više od 100, a manje od 250 zaposlenih, ima obavezu da svake treće godine izvještava o rodnoj razlici u platama u okviru svoje organizacije;
Ako je rodna razlika u platama veća od 5%, poslodavac je u obavezi da sprovede zajedničku procjenu rodne razlike u platama sa predstavnicima zaposlenih;
Članice Evropske unije će preduzeti odgovarajuće mjere, u skladu sa nacionalnim pravnim sistemima, kako bi osigurale da, kada radnici koji se smatraju oštećenim zbog nepoštovanja principa jednakih plata dokažu pred nadležnim tijelom ili nacionalnim sudom činjenice iz kojih se može pretpostaviti da je došlo do direktne ili indirektne diskriminacije, teret dokazivanja da nije došlo do direktne ili indirektne diskriminacije u vezi sa platama leži na tuženom – poslodavcu.
Sankcije za nepoštovanje pravila
Ukoliko poslodavac prekrši pravila o jednakoj zaradi sadržana u Direktivi, može očekivati sljedeće sankcije:
Naknadu štete za zaposlene koji su bili žrtve diskriminacije u pogledu rodne razlike u platama, uključujući punu isplatu zaostale zarade i dodataka zaradi (bonusi i sl);
Novčane kazne – države članice moraju uspostaviti posebne sankcije za kršenje ovih propisa, uključujući novčane kazne,
dok organizacije koje nadziru jednak tretman i predstavnici zaposlenih mogu djelovati u ime zaposlenih u sudskim ili administrativnim postupcima.
Stupanje na snagu i implementacija Direktive
Direktiva je objavljena u “Službenom listu Evropske unije” br. L 132/21 dana 17.05.2023. godine a stupila je na snagu dvadesetog dana od dana objave.
Zemlje članice EU moraju implementirati pravila sadržana u Direktivi u svoje nacionalno zakonodavstvo u roku od tri godine.